Ik rijd in de auto, onderweg van Rotterdam naar Antwerpen, of vice versa. Met bezigheden in beide steden, gaan op en neer en heen en weer in elkaar over. Buiten besneeuwde velden, strakblauwe lucht en een gulle zon, in de auto behaaglijk warm en een jazzy radiozender aan.
‘Heard it through the grapevine’ zing ik het refrein van het gelijknamige succesnummer van Marvin Gaye (uit 1968) mee. ‘Not much longer you would be mine… ‘ Lang heb ik me afgevraagd wat die wijngaard nou te maken had met zijn vriendin die hem dreigde te verruilen voor een ander (althans, in het liedje). Het is die onzekerheid die het nummer zo sterk maakt, met name in de uitvoering van Marvin Gaye. (Tina Turner, Gladys Night and The Pips, Creedence Clearwater Revival en Amy Winehouse, om slechts enkele andere vertolkers te noemen, gaven er elk een andere lading aan). Gaye bezingt zijn getergde onwetendheid met verve. Is het waar dat zijn vriendin hem gaat verlaten? Hij weet het niet zeker, het bericht is hem via via ter oren gekomen. Het kan een roddel of gerucht zijn, en dat is precies wat de uitdrukking ‘heard it through the grapevine’ betekent. Het is officieuze informatie.
Het maakt het nummer spannender, en mij nieuwsgieriger naar de oorsprong van het verband tussen de wijngaard en het gerucht. Na enig speurwerk lijkt deze verklaring aannemelijk:
Gedurende de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865) hingen telegraafdraden tussen de bomen. Die werden door de Amerikaanse overheid gebruikt om berichten gecodeerd door te sturen. Daarbij ging nog wel eens iets mis, of werden opzettelijk valse berichten verstuurd, om de vijand te misleiden. Gevolg was in elk geval dat berichten vervormd of onjuist overkwamen. Omdat de draden leken op de ijzerdraden waarlangs wijnranken geleid worden, heetten ze in de volksmond (de zwarte plattelandsbevolking, lees: de slaven) de ‘grapevine telegraph’, kortweg ‘grapevine’. En omdat de informatie die zich langs deze draden verspreidde zo onbetrouwbaar was, werd ‘grapevine’ synoniem met roddels en geruchten. Grappig genoeg stamt uit dezelfde tijd de Australische ‘bush telegraph’ en in het Verenigd Koninkrijk sprak men over de ‘jungle telegraph’.
De tijd van trommels, rooksignalen en ijzerdraden mag dan voorbij zijn, en de grapevine mag dan symbool staan voor een roddelnetwerk, ik zie toch een parallel met het huidige twitteren. Ook daar verloopt de informatie gecodeerd (in de vorm van lettertekens, maximaal 140 per bericht) langs (imaginaire) lijnen en is deze sterk netwerk gericht. Zo ga ik vanavond naar mijn eerste twitterdiner in Gent, waar Belgische wijnliefhebbers via twitter een wijnproeverij en diner bijeen getweet hebben. Straks in de auto alle tijd om met de radio mee te zingen. Dat hoort gelukkig niemand.