Er zijn van die jaloersmakende titels dat je alleen al om die reden het betreffende boek zou willen aanschaffen. ‘Niemand ontbijt meer met een glas wijn’ is er zo één voor mij, geschreven door de Fransman Louis Sébastien Mercier. De titel ademt niet alleen een verlangen, maar ook een zekere weemoed uit. En dat is ook zo, Mercier (1740-1814) neemt je mee terug in de tijd. Hij schildert met woorden een levendig tableau van het pré-revolutionaire Parijse leven eind 18e eeuw. In korte, licht vileine en niet zelden geestig geschreven hoofdstukjes neemt hij bepaalde gebruiken, personen en wetten onder de loep. Dat levert rake zedenschetsen op, inclusief dubbele moraal, van burgers, hondjes, pruiken, rijtuigen, geleerden, grisettes, verordeningen (en hoe die te omzeilen), azijnverkopers en de geplogenheden rondom begroetingen. Lekker actueel opeens.
De titel van het boek* komt uit een voetnoot bij het hoofdstukje over melkvrouwen. Die doen goede zaken, schrijft Mercier. Al zwendelen ze wel want, net als bij wijn, versnijden ze hun verse melk met water. Tegen negen uur in de ochtend zijn ze al uitverkocht. ‘Het verbruik van melk is zeer groot geworden sinds het volk, door de belastingen en al de versneden dranken, een mateloze voorliefde voor koffie heeft ontwikkeld; het is een dagelijks gewoonte in driekwart van de huizen in de stad.’ Hij verwondert zich erover dat zowel de visvrouwen van de Hallen als de markiezin en hertogin ’s ochtends hun koffie met melk drinken en verzucht: ‘Ik zie in Parijs niemand meer ontbijten met een glas wijn.’
Dat tijdsaspect is belangrijk. Merciers observatie wekt namelijk minder verwondering als je hem in de context plaatst. Het was vroeger niet ongebruikelijk om bij het ontbijt een glas te drinken. In Frankrijk was dat wijn, in de Lage Landen veelal bier, en in beide gevallen werden de dranken aangelengd met water. De opkomst en populariteit van chocolade(drank) in de 17e eeuw en vooral koffie in de 18e eeuw brachten daarin verandering.
Ik stel het me voor, ontbijten met een glas wijn erbij. Zou je de dag relaxter beginnen? Mogelijk, maar niet per se. Want misschien ben je al in een ontspannen stemming als je besluit een glas wijn bij je ontbijt te nuttigen. Neem je er de tijd voor. En ga je daarna over tot de orde van de dag. Enfin, het blijft op dit moment een retorische vraag. Een glas wijn bij het ontbijt als regel past niet in ons denken over gezonde eetpatronen. Al kan ik best een paar redenen verzinnen waarom het in deze vreemde tijden toch een aanlokkelijk idee kan zijn…
* Niemand ontbijt meer met een glas wijn. Tableau van Parijs 1781-1788 door Louis Sébastien Mercier, vertaald en bezorgd door Willem Derks, Arbeiderspers Amsterdam, 1999
Wil je per e-mail op de hoogte gehouden wanneer er een nieuw bericht komt? Vul dan hieronder je e-mailadres in.