Bokkensprongen

De gelijkenis ontgaat me enigszins maar ik ben natuurlijk ook niet gespecialiseerd in het scrotum, en zeker niet in dat van dieren. Toch schijnt er een verband te zijn tussen de platte flacon-achtige Duitse wijnfles bekend als bocksbeutel, en de ballen van een mannelijke geit, de bok dus: de vorm zou overeenkomstig zijn en die zou de naam verklaren.

Er bestaan andere, aannemelijker overleveringen die verband houden met de herkomst van deze bijzondere wijnfles. Zoals de middeleeuwse versie die verwijst naar de lederen draagzak (Bockesbeutel) waar de monniken hun gebedenboeken in konden vervoeren maar waarin ook wel eens lokale wijn werd verstopt. Ook praktische redenen kunnen een rol gespeeld hebben bij de vorm van de fles. Te paard laat een platte fles zich gemakkelijker als een heupflacon (of buikfles) meenemen dan een ronde fles. En met een beetje goede wil valt er ook nog een ui in te herkennen, de oorspronkelijke vorm van de eerste mond geblazen flessen. Hoe het ook zij, over de oorsprong van de bocksbeutel wordt getwist maar dat doet niets af aan het feit dat deze al eeuwenlang de kenmerkende fles van de Duitse wijnstreek Franken is, waarin van oudsher de beste wijnen gebotteld werden.

‘Die exclusiviteit is er niet meer’, vertelt Sandra Sauer, dochter van en wijnmaker bij Weingut Horst Sauer, gevestigd in, jawel, de Bocksbeutelstrasse in Escherndorf. ‘Alle soorten wijn worden erin gebotteld.’ En de vorm zelf is ook niet langer voorbehouden aan Franken (en Baden), al blijft hij daar geliefd. Want ondanks het oubollige imago is men toch trots op de traditie van de fles, die overigens ook gewoon een inhoud heeft van 75 cl.

Wat dat betreft is er een duidelijke overeenkomt met de Portugese Mateus. Deze licht parelende roséwijn, populairder om zijn prijs dan om zijn smaak, zit in een vergelijkbare fles. De oorsprong daarvan is recenter, Mateus rosé is op de markt gebracht in 1942. Een aantal zakenvrienden gebruikte de werkeloze rode druiven (de handel in wijn en port lag als gevolg van de oorlog nagenoeg stil) om een op vinho verde geïnspireerde wijn te creëren en die vervolgens te exporteren naar Brazilië, ver weg van het Europese oorlogsgeweld. Ze kozen ook voor een opvallende flesvorm, gebaseerd op de platte waterfles die de soldaten tijdens de Eerste Wereldoorlog bij zich droegen. Het gebruik van de naam Mateus en het bijbehorende kasteel kochten ze af, al zal de eigenaar het betreurd hebben dat hij niet is ingegaan op het aanbod om een vergoeding per fles te krijgen. Er zijn sinds de lancering honderden miljoenen flessen Mateus rosé verkocht.* De fles is in de loop der jaren subtiel aangepast aan veranderende tijden door zowel de vorm te stileren, de etiketten te moderniseren en de uitstraling te verfrissen. Al durf ik niet te zeggen dat de kwaliteit ook beter is geworden.