‘Elke dag is het douchewater anders’, zegt Elisabeth Loukaki. ‘De ene keer is het zoutig van de zee, de andere keer chloorachtig, en soms is er helemaal geen water.’ Even voor de duidelijkheid, we wisselen geen badkamergeheimen uit maar staan midden in de wijngaard. Op het prachtige Santorini, één van de meest intrigerende (wijn)eilanden van Griekenland. Elisabeth is exportmanager bij Estate Argyros, het oudste nog in familiehanden zijnde maar zeer moderne wijnbedrijf van Santorini. Ze leidt ons rond en vertelt over de moeilijke waterhuishouding op het eiland. Er is nauwelijks neerslag dus dat vergt creativiteit, zowel onder de douche als in de wijngaard.
Het is een ogenschijnlijke tegenstelling, maar toch. Een eiland is per definitie omgeven door water en kan er toch gebrek aan hebben. Santorini is daar een goed voorbeeld van. Het is er droog. En heet. En het kan er extreem hard waaien. Afgelopen voorjaar nog, vertelt Elisabeth, is 20% van de verwachte opbrengst weggewaaid, het stuifmeel blowing in the wind. Je zou zeggen, niet de meest ideale omstandigheden om wijn te produceren maar daar denken ze op het eiland anders over. Er wordt al eeuwenlang wijn gemaakt. En de manier waarop is enigszins vergroeid met de lokale omstandigheden en het klimaat. Om te beginnen heeft die ellendige druifluis, verantwoordelijk voor de vernietiging van nagenoeg alle Europese wijngaarden eind 19e eeuw, hier geen voedingsbodem gevonden. Dat komt omdat de bodem vulkanisch is. Ca. 1600 vChr. ging een belangrijk deel van de Minoïsche beschaving van Thira (de oorspronkelijke naam van Santorini) verloren als gevolg van een vulkaanuitbarsting. De Venetianen, die het in de Middeleeuwen voor het zeggen kregen op Santorini (en de naam ook ‘veritaliaansten’) zagen de potentie van dit bijzondere terroir. Zij bouwden de reeds bestaande, bescheiden wijnproductie uit tot een bloeiende internationale handel.
Ten tweede worden de druivenstokken traditioneel kort bij de grond gehouden. Ze worden gesnoeid in de vorm van een mandje, of vogelnestje. Deze vorm van snoeien, kouloura, beschut de druifjes tegen de harde wind, en de erover heen hangende bladeren tegen de zon. In gedroogde vorm sieren de nestjes menig restaurant als lamp. Het spreekt vanzelf dat er alleen handmatig geplukt kan worden. Omdat de oogsttijd hier iets vroeger valt, in augustus, is dat een extra zware inspanning voor de plukkers omdat de temperaturen dan nog zomers hoog zijn.
Santorini heeft nog enkele troeven op wijngebied. Want weliswaar regent het er bijna niet, er is wel ochtendnevel, afkomstig van zee, die de druivenplanten met vocht besprenkelt. Gratis. ‘Alleen, als dat niet volstaat,’ zegt Elisabeth, ‘kopen we water om te irrigeren.’ Een dure oplossing, dat wel, beaamt ze.
De wijnen van het eiland zijn sowieso relatief duur. Dat is deels een bewuste marketingstrategie, zo wordt ons ook bij andere bijzonder interessante wijnhuizen (onder meer Gaia Wines, Domaine Sigales, Avantis Winery en Gavalas Winery) duidelijk. Op Santorini worden alleen maar ‘eigen’ druiven verbouwd, inheemse rassen die je ergens anders niet vindt. Dat geeft de wijnen een zekere mate van exclusiviteit. Bovendien zijn de oogstopbrengsten laag. Dat komt de kwaliteit ten goede en wakkert de marktvraag verder aan.
De meest aangeplante witte druif is assyrtiko, een ‘droge’ druif met een natuurlijke aciditeit en elegantie. Andere belangrijke inheemse witte rassen zijn aidani (rijk, aromatisch) en athiri. De rode mavrotragnano heeft een dieprode kleur en verenigt kracht met finesse in een melange van rijp rood fruit en houtrijping.
Elk zichzelf respecterend wijndomein op Santorini produceert ook een Vinsanto. Dat is de officiële benaming voor zoete witte wijnen van het eiland. De druiven worden na de pluk in de zon te drogen gelegd, waarna ze geperst worden en jaren, soms decennialang, in eikenhouten vaten rijpen. Deze ‘heilige wijn’ is niet overgewaaid uit Italië, zoals ik aanvankelijk dacht. Sterker, de Santorinese Vinsanto claimt de oudste te zijn. Het werd al naar Rusland geëxporteerd voor misvieringen in de orthodoxe kerk voordat de Italianen deze stijl van wijn maken (Vin Santo) overnamen en er bekendheid mee verwierven.
We sluiten ons tripje af met een sunset dinner met zicht over het water. Het blijft bijzonder, overvloed en schaarste zo dicht bij elkaar.
In het kader van de Masterclassreeks Grensgevallen die La Causerie begin 2020 organiseert, komt ook Santorini aan bod. Op vrijdag 12 juni zoeken we de grenzen van het oude terroir van de Elzas op en vergelijken dat met het ‘nieuwe’ van Santorini. Meer informatie vind je hier.
Wil je per e-mail op de hoogte gehouden wanneer er een nieuw bericht komt? Vul dan hieronder je e-mailadres in.