‘Hoe laat kom je?’ vraagt Tante (87) aan de telefoon.
‘Rond half elf?’ stel ik voor.
‘Koffietijd is prima, gezellig. Tot vrijdag.’
Ik noteer de afspraak pro forma in mijn agenda want ik probeer haar elke vrijdag te bezoeken dus ze zit in mijn systeem. Vandaag vraag ik me echter opeens af waarom we eigenlijk overwegend ’s morgens koffiedrinken, en ’s middags thee. Sterker, we koppelen aan deze dranken niet alleen een tijd, ook nog eens gezelligheid.
Hoewel ik mijn dagelijkse espresso niet graag zou missen, mijn dorst bij voorkeur met water les en een glas verse muntthee bijzonder verkwikkend kan zijn, voel ik mij toch het meest verbonden met borreltijd. Van Dale legt uit: geborreld wordt er gewoonlijk voorafgaand aan het avondmaal.
Het begrip is, zeker in Nederland, zo ingeburgerd dat je het niet per se met sterkedrank associeert. Een biertje, een glas wijn, een cocktail, in de volksmond kunnen het allemaal borrels zijn als de tijd daar is. Toch verwijst het woord borrel oorspronkelijk naar jenever. Wat dat betreft is het aan het Frans ontleende ‘aperitieven’ ruimer van opvatting. Dat refereert aan drankjes in het algemeen, zij het meestal alcoholhoudend, die bij wijze van eetlustopwekkend middel voor de maaltijd gedronken worden. En dat beperkt zich dus gelukkig niet noodzakelijkerwijs tot de avondmaaltijd.
Ik denk dat het ultieme Franse aperitief een pastis is, vaak inderdaad al rond het middaguur gedronken. Pastis is sterke drank. Het alcoholpercentage is hoog, 40-45%. Daarom wordt het ook aangelengd met water, wat de kenmerkende troebele gele kleur oplevert. Het wordt gemaakt van steranijs, zoethout en nog enkele tientallen planten- en kruidenextracten. Kruiden spelen ook bij andere aperitieven een rol: Aperol Spritz, de hit uit het Italiaanse Venetogebied, koketteert met een geheim recept bestaande uit sinaasappel, rabarber en een mix van kruiden.
Ook de aloude vermout is een met kruiden versterkte wijn. Als bianco (de droge witte versie) heeft hij het afgelopen zomer als hip aperitiefje goed gedaan.
Van de wijn gerelateerde aperitieven staat champagne bovenaan. Al heb je daar geen vaste tijd voor nodig, hoogstens een aanleiding.
De Kir is een klassieker uit de Bourgogne. Traditioneel wordt de wijn van de witte, wat zurige aligotédruif gecompenseerd met een scheutje zwartebessenlikeur, crème de cassis. In restaurants wordt dit aperitief vaak als Kir Royal geserveerd. Dan is de witte wijn vervangen door een mousserende wijn.
Minder bekend misschien is Floc de Gascogne, een populair aperitief in het zuidwesten van Frankrijk. Het is een sterke, zoete drank op basis van armagnac (dus eigenlijk gedistilleerd). Deze wordt koel gedronken, net als Pineau des Charentes, afkomstig uit de Cognacstreek.
Ooh, ik ben dol op aperitieven, er is zoveel keus.
Tante heeft daar geen last van. Zij is een fervent theeliefhebber en drinkt elke dag dezelfde melange. Daar hoeft ze niks aan te onthouden.
‘Hoe laat kom je ook weer, vrijdag?’ belt ze de volgende dag, toch een beetje vergeetachtig aan het worden.
Ik glimlach. ‘Er is iets tussen gekomen. Het wordt wat later, Tante.’
‘Oh, dat geeft niet, lieve kind. Theetijd?’
Voor haar is het de hele dag theetijd. Ik zal haar met een kopje gezelschap houden en schakel dan snel over op aperitieftijd.